Tầng Sâu Của Bản Ngã: Nỗi Sợ Và Lòng Tham

Trong tận cùng của bản ngã, có hai gốc rễ lớn nhất: nỗi sợ và lòng tham. Nỗi sợ là tầng sâu nhất, còn lòng tham phần nhiều chỉ là hệ quả, là sự bám víu vào cảm giác dễ chịu hoặc là phản ứng để che lấp nỗi sợ hãi.

Con người sợ già, sợ bệnh, sợ chết, sợ bị coi thường, sợ không có giá trị. Chính vì thế, ta tìm cách gom góp tiền bạc, danh vọng, địa vị, vợ chồng, con cái… để lấp đầy khoảng trống cô đơn và bé nhỏ trong mình. Ta muốn trở thành “ai đó”, muốn có ý nghĩa với một ai đó, để thấy mình tồn tại.

Nhưng bản chất nỗi sợ này là vô đáy. Ta đã lầm tưởng rằng mình là một “con sóng”, trong khi thật ra ta là “biển cả”. Là sóng thì có sinh – có diệt, có cao – có thấp, có đẹp – có xấu. Sống với ý niệm “tôi” và “của tôi” thì lập tức khổ đau sinh khởi. Từ tình yêu, hôn nhân, con cái, tài sản… bất kỳ khi nào gắn nhãn “của tôi”, ta liền rơi vào khổ.

Đó là vô minh: nỗi sợ bị hủy diệt, sợ mình không là gì cả. Ta sợ mất đi cha mẹ, sợ bị xã hội từ chối, sợ không có quê quán, không có chỗ nương tựa. Tất cả những ý niệm về danh, lợi, hình tướng, lý tưởng… chỉ là những trò chơi của bản ngã trẻ con, để trấn an nỗi sợ của nó.

Con người vì thế lao tâm khổ tứ cả đời để xây dựng danh vọng, tích lũy tài sản, mưu cầu hạnh phúc. Nhưng rồi khi nhìn lại, sau bao sóng gió, thứ ta mong chỉ là một chút bình yên. Cả một đời phấn đấu, nhưng vẫn không biết bình an là gì, hạnh phúc là gì, ý nghĩa cuộc sống là gì.

Đó chính là ảo tưởng đến tận cùng, là vô minh đến tận cùng.