BẢN NGÃ – Kẻ điều khiển âm thầm trong cuộc đời mỗi chúng ta

Có một thứ vô hình nhưng chi phối gần như toàn bộ cuộc đời mỗi người – đó là bản ngã. Nó không ồn ào, không rõ ràng, nhưng lại là nguyên nhân gốc rễ của mọi nỗi sợ, mọi sự khổ đau, mọi sai lầm nối tiếp trong cuộc sống. Chỉ khi ta chịu dừng lại, quan sát thật kỹ, lắng nghe thật sâu, ta mới thấy: bản ngã là một “con quỷ” đội lốt chính mình, và ta đã phục tùng nó suốt cả cuộc đời mà không hay biết.

Chúng ta sợ chết – bởi vì chúng ta nghĩ chết là hết. Chúng ta sợ mất người thân – không hẳn vì họ ra đi, mà bởi vì trong suốt những tháng năm sống chung, ta chưa từng sống hết lòng, chưa từng yêu thương đủ đầy. Nỗi sợ cái chết thật ra không đến từ sự kết thúc, mà từ sự tiếc nuối – rằng ta chưa làm trọn vẹn, chưa sống tử tế, chưa nói lời yêu thương, chưa tha thứ và chưa được bình an. Đó là lý do khi bố mẹ mất, ta đau đớn không chỉ vì họ, mà còn vì ta – sự trống rỗng và cô đơn bắt đầu tràn về.

Bản ngã khiến ta sợ bệnh tật, nên ta lao vào kiếm tiền, lo lắng tích cóp, đi chữa trị khắp nơi. Nhưng ta lại không tập trung vào nguyên nhân: bệnh từ thân – do ăn uống vô độ, thức khuya dậy muộn; bệnh từ tâm – do giận dữ, phiền muộn, tham sân si; bệnh từ nghiệp – do chưa từng bố thí, chưa từng làm việc thiện, chưa từng sống tử tế. Khi bệnh đến, thay vì sợ hãi, ta có thể xem đó là cơ hội để sửa mình, để sống thiện lành hơn, để quay về chăm sóc thân – tâm một cách tỉnh thức.

Chúng ta khổ vì quá tin vào bản ngã – kẻ luôn thì thầm rằng ta quan trọng, rằng ta cần thành công, cần hơn người, cần được công nhận. Nó biến cuộc đời thành một cuộc rượt đuổi vô tận: học hành để vượt người khác, làm việc để chứng minh mình “có giá trị”, kiếm tiền để cảm thấy an toàn, yêu đương để khỏa lấp trống rỗng, lấy chồng vợ để có cảm giác “thuộc về”… Và cuối cùng, ta kiệt sức trong một guồng quay không hồi kết – bởi vì mọi lựa chọn đều xuất phát từ sự chi phối của bản ngã, không phải từ sự hiểu biết thật sự.

Khổ đau, bệnh tật, mâu thuẫn, phiền não – tất cả đều có nguyên lý của nó. Đó là tiến trình nhân quả. Nhưng chúng ta không hiểu nên không biết cách chọn lựa. Chúng ta sống theo thói quen, theo truyền thống, theo cách bố mẹ, ông bà đã sống. Ta nhận lấy “rác” từ người khác – sự tức giận, tổn thương, thiếu kiên nhẫn – rồi lại đổ sang con, sang vợ, sang đồng nghiệp. Từ công ty đổ về nhà, từ nhà đổ ra ngoài xã hội. Vòng luẩn quẩn cứ thế tiếp diễn, làm ô nhiễm tâm hồn chúng ta và cả những người xung quanh.

Chúng ta không cần phải sợ hãi nữa. Chúng ta chỉ cần học. Học để hiểu chính mình. Học để thấy bản ngã đang điều khiển ta như thế nào. Học để sống có hiểu biết, sống có tỉnh thức, sống biết yêu thương, biết tha thứ, biết buông bỏ. Khi đó, cái chết không còn là kết thúc, bệnh tật không còn là nỗi sợ, và mỗi khoảnh khắc sống đều có thể là một cơ hội chữa lành.

Cuộc sống sẽ trở nên nhẹ nhàng hơn rất nhiều – không phải vì ít vấn đề hơn, mà vì ta biết sống với vấn đề một cách sâu sắc và an nhiên hơn. Tất cả bắt đầu từ việc quay lại nhìn vào bên trong: để nhận diện bản ngã – và bước từng bước nhỏ đi tới sự vô ngã.